Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri | Hedef 7: Erişilebilir ve Temiz Enerji

Yaşamımızın neredeyse her alanında oldukça geniş bir yer kaplayan enerjinin, hızla tükendiğini ve ihtiyaçlarımızı karşılamaya yetemeyecek kadar azaldığını bir düşünün. Bu yüzden hayati öneme sahip enerji kaynakları tükenmeden yapılabilecekler var. 

Erişilebilir ve temiz enerjiye geçiş sürecinde, tüketim verimliliğini artıran etkili tedbirleri uygulamak suretiyle biz de geleceğe yatırım yapmış olmanın mutluluğunu yaşayabiliriz. 

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ülkelerin refah seviyesinin ve toplumların yaşam standartlarının yükseltilmesi adına, küresel anlamda yaşanabilir bir çevre oluşturulması için enerji hakkındaki öngörüleri kapsar. 

Birleşmiş Milletler’in (BM) öncülüğünde ve birçok ülkenin katılımıyla hayata geçirilen Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri, dünyanın ve insanlığın karşı karşıya olduğu en önemli sorunların başında gelen iklim krizi ile mücadele edilmesi, yoksulluğun son bulması, çevrenin korunması, refahın adil paylaşımı ve dünya barışının sağlanması gibi farklı konularda toplam 17 küresel hedef içeren başlık altında 169 çeşit madde içerir. Sürdürülebilir kalkınma yönergelerini kapsayan öngörüler ise sosyal, çevresel ve ekonomik konular olmak üzere üç boyutta ele alınır.

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kapsamında ele alınan temiz enerji hususu ise 2030’a kadar satın alınabilir, güvenilir ve çağdaş enerji hizmetlerine erişim sağlamak başlığı altında atılması öngörülen adımlardan oluşur. 

Erişilebilir ve temiz enerji hedefinin amacını, dünyadan sayısal örneklerle birlikte bu konuda bireysel olarak neler yapabileceklerinizi yazımızın devamında okuyabilirsiniz. 

Özet videoyu izlemek için aşağıdaki oynat butonuna tıklayabilirsiniz.

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Nelerdir?

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri (SDG), İngilizce açılımı Sustainable Development Goals şeklindedir. Birleşmiş Milletler tarafından Bin Yıl Kalkınma Hedefleri’nin (MDG) devamı olarak 2000 yılında hazırlanan küresel hedefler, eylem çağrısı niteliğinde bir inisiyatif alan 189 ülkenin temsili ile hayata geçirilmiştir. 

2030 yılına kadar ulaşılması planlanan amaçlar sayesinde her türlü yoksulluğun sona ermesi hedeflenmiştir. Taahhütlerin gerçekleşebilmesi ve amacına ulaşabilmesi için hedeflerin tüm insanlar tarafından bilinmesi gerekir.

İnsanlık açısından büyük önem taşıyan ve gelecek nesillere yaşanabilir bir dünya bırakılmasını mümkün hale getiren Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’nin, 17 başlıktan oluşan logo stilleri aşağıdaki tabloda verilmiştir: 

Gelecek on beş yıl boyunca herkes için uygulanması planlanan ve evrensel nitelik taşıyan yeni hedeflerin temel amacı; sürdürülebilir ve güvenilir enerjiye ulaşım noktasında eşitsizlikleri ve adaletsizlikleri ortadan kaldırma, iklim değişikliğiyle mücadele uygulamalarını harekete geçirme ve kalkınma sürecinde hiçbir ülkenin geride kalmamasını sağlamak olarak genel bir çerçevede belirlenmiştir.

Erişilebilir ve Temiz Enerji Nedir?

Erişilebilir ve Temiz Enerji doğal kaynakların varlığına zarar vermeden kullanılabilen, çevre unsurunu tehlikeye atmadan ulaşılabilen ve gelecek nesillere aktarılabilir zararsız enerji potansiyelidir.

Yenilenebilir enerji kaynakları, insan başta olmak üzere doğa, çevre ve hayvan dostu bir enerji potansiyeli taşır. Modern teknoloji unsurları eşliğinde doğal kaynaklardan yararlanılarak elde edilen, aynı zamanda yüksek verimlilik sunan enerji hem sürdürülebilir hem de güvenilir bir güç kaynağına dönüşür.

• Erişilebilir ve Temiz Enerji Hedefinin Amacı Nedir?

Yerküre üzerinde yaşamını sürdüren tüm insanların karşı karşıya bulunduğu temel sorunlarından ayrı tutulmayan “enerji” hususu, yol haritası olarak hazırlanan Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri arasında, ayrı bir amaç olarak ele alınır. 

Erişilebilir ve temiz enerji, öncelikli olarak milletlerin ve ülkelerin ekonomik, sosyal, çevresel yönlerden kalkınmasını sağlar. Optimum yarar sağlayan adımların atılması ve harekete geçilmesi ise küresel iyileşmenin ve refahın teminatı bağlamında olup Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile amaçlanan diğer evrensel uygulamaları destekler.

Erişilebilir ve temiz enerji hedefinin temel amacı; herkes için karşılanabilir, güvenilir, sürdürülebilir ve modern enerjiye erişimi sağlamak şeklinde hazırlanan öngörüleri kapsar.

• Erişilebilir ve Temiz Enerji Hedeflerinin Alt Hedefleri Nelerdir?

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ile ayrı bir amaç kapsamında ele alınan enerji konusu, üç ana temadan meydana gelmiştir. Herkes için satın alınabilir, sürdürülebilir, güvenilir ve çağdaş enerjiye erişimi sağlamak adına belirlenen hedefler şu şekildedir:

     7.1. 2030’a kadar uygun fiyatlı, güvenilir ve modern enerji hizmetlerine evrensel erişimin sağlanması

     7.1.1. Elektriğe erişebilen nüfusun oranını artırmak

     7.1.2. Isıtma, aydınlatma ve yemek yapmada temiz yakıt ve teknoloji kullanan nüfus oranını yükseltmek

     7.2. 2030’a kadar yenilenebilir enerjinin küresel enerji kaynakları içindeki payının önemli ölçüde artırılması

     7.2.1. Toplam nihai enerji tüketimindeki yenilenebilir enerji payını çoğaltmak

     7.3. 2030’a kadar küresel enerji verimliliği ilerleme oranının iki katına çıkarılması

     7.3.1. Ekonominin Enerji Yoğunluğu

     7.a. 2030’a kadar yenilenebilir enerjiyi, enerji verimliliğini ve gelişmiş ve daha temiz fosil yakıt teknolojisini kapsayan temiz enerji araştırmaları ve teknolojilerine erişimi kolaylaştırmak için uluslararası iş birliğinin geliştirilmesi ve enerji altyapısı ve temiz enerji teknolojisi alanlarına yatırımın teşvik edilmesi

     7.a.1. 2020 itibariyle 100 milyar dolarlık ödenebilir taahhüt doğrultusunda (gelişmekte olan ülkelerin ihtiyaçlarını ele almak için BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi'ne taraf ülkelerce üstlenilen) her yıl için seferber edilen  ABD doları miktarı kadar finansman sağlanması

     7.b. 2030’a kadar özellikle en az gelişmiş ülkeler, gelişmekte olan küçük ada devletleri ve karayla çevrili gelişmekte olan ülkeler olmak üzere, bu ülkelerin destek programları çerçevesinde herkese modern ve sürdürülebilir enerji hizmetleri sunabilmek için altyapının genişletilmesi ve teknolojinin geliştirilmesi

     7.b.1. Sürdürülebilir kalkınma hizmetlerine teknoloji transferi ve altyapıya finansman aktarımı şeklinde yapılan doğrudan yabancı yatırımların ve GSYH'nın yüzdesi olarak enerji verimliliğindeki yatırımların çoğalması

Dünyada Kaç Kişi Elektriğe Ulaşamıyor?

Şüphesiz insanların gıda, barınma ve sağlık gibi temel ihtiyaçlarını karşılamasına olanak veren enerjiye erişim ihtiyacı gün geçtikçe artmaktadır. Enerji yoksunluğunun başında gelen en önemli unsurların başında, elektriğe erişim sorunu gelir. Uzmanların yaptığı araştırmalar ise dünya geneline bakıldığında her 10 kişiden birinin elektriğe ulaşamadığını ve yaşamsal gereksinimlerin karşılanması konusunda oldukça zorlandıklarını ortaya koyar.

Gelişmişlik seviyesi yüksek olan bölgelerde yaşayan (Avrupa, Orta Asya, Kuzey Amerika) toplumların tamamının, elektriğe erişim imkânı vardır. Sahra Çölü’nün güneyinde kalan (Sudan hariç) ülkeleri kapsayan Sahra Altı Afrika’nın istatistiksel rakamları dikkate alındığında ise nüfusun yarısını aşan bir kesimin elektriğe erişemediği sonucuna ulaşılmıştır. 

Ülkeler özelinde çalışma yapmanın zorlayıcı olması nedeniyle, dünyanın coğrafi bölgeleri genelinde yapılan elektriğe ulaşım oranları çalışmaların rakamsal değerlendirmeleri aşağıdaki tabloda verilmiştir:     

  Tablo 1. Dünyadaki Bölgelere ve Gelir Düzeylerine Göre Elektriğe Erişim Oranları (% / Nüfus)  

• Elektriğe Ulaşma Sorunu Nasıl Aşılabilir?

Erişilebilir ve temiz enerji alanında bir an önce harekete geçilmesi ve yenilenebilir kaynakların yer aldığı projelerin, hızlıca hayat geçirilmesi önemlidir. Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri ışığında rüzgâr, güneş, jeotermal, hidroelektrik ya da biyokütle gibi sürdürülebilir ve temiz enerji kaynaklarına yatırım yapılması oldukça önemlidir. Yenilenebilir güç potansiyelinin istikrarlı şekilde değerlendirilmesi ve hayata geçirilmesi sayesinde elektriğe ulaşma sorunu kolaylıkla aşılabilir.

Erişilebilir ve Temiz Enerji ile İlgili Bilgiler

Gezegende katı, sıvı veya gaz halde bulunan petrol, kömür, doğalgaz gibi kaynakların yakılması yöntemiyle açığa çıkan ısıdan yararlanılarak, elektrik üretimi faaliyetleri gerçekleşir. Ayrıca Türkiye’de aktif olmayan ancak dünyanın farklı ülkelerinde kullanılan nükleer enerji kaynakları da mevcuttur. Bu durumda ülkelerin, yenilenemez kaynakların yerini almak üzere; insan ve çevre dostu kaynaklara yönelmesini öngören Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri 7 devreye girer. 

Bu kapsamda dikkate değer bazı başlıkları aşağıda görebilirsiniz:

• Küresel olarak elektriğe erişim oranı 2010 yılında yüzde 83 dolaylarında iken 2020 yılında yüzde 91'e yükselmiştir. Bu dönemde elektriksiz insan sayısı 1,2 milyardan 733 milyona düşmüştür ancak ilerleme hızı, COVID-19 nedeniyle son yıllarda yavaşlama göstermiştir.
• 2010'dan 2018'e kadar elektriğe erişim oranı yılda ortalama yüzde 0,8 puan artarken, 2018 ile 2020 arasında bu oran yüzde 0,5 puan olmuştur. Bu hızla giderse, 2030 yılında dünya nüfusunun sadece yüzde 92'sinin elektriğe erişimi olacak ve 670 milyon kişiye hizmet verilemeyecektir.
• Yenilenebilir enerji kaynaklarının toplam enerji tüketimindeki payı 2019 yılında yüzde 17,7'ye ulaşarak 2010 yılına oranla yüzde 1,6 puan artmıştır.
• 2010 ve 2020 yılları arasında temiz pişirme yakıtlarına ve teknolojilerine erişimi olan insanların oranı %57'den %69'a yükselmiş olsa da 2020'de 4 milyar insan hala verimsiz ve çevreyi kirleten pişirme sistemleri kullanmıştır.

Dünyadaki ve Ülkemizdeki Erişilebilir ve Temiz Enerji Hedefleri Doğrultusundaki Çalışmalar ve Rakamlar

Erişilebilir ve temiz enerji kullanımı konusunda Türkiye’deki çalışmalarda ülkenin hem refahı hem de gelişmesi adına etkili, güvenilir ve sürdürülebilir projeler hazırlanmış, harekete geçildiğini gösteren pek çok adım atılmıştır. Bunun yanı sıra dünyadaki erişilebilir ve temiz enerji çalışmaları kapsamında hazırlanan yeni projeler, yatırımlar ve uygulamalar da sürekliliğini devam ettirmektedir. 

Dünya Enerji Konseyi Türk Milli Komitesi tarafından yayınlanan 2021 Yenilenebilir Enerji Küresel Durum Raporu Özeti ile belirtilen gelişmeler şu şekildedir:

• Yenilenebilir enerji kaynağı olarak ulaşımda tercih edilen biyoyakıtların azalan üretimine rağmen, elektrikli araçların (EV) satışı artmıştır.
• İklim krizine karşı öngörülen eylem taahhütleri çerçevesinde politikalarını güçlendiren Çin, karbon nötr (sera gazını dengeleyen faaliyetler ışığında sıfır emisyon noktasına ulaşmak) hedefini baz alan ülkeler arasında yer almıştır.
• ABD, 2021 yılının başlarında, iklim rejimini düzenleyen Paris Antlaşmasına yeniden katılma kararı almıştır.
• Yeşil ısıtma teknolojileri alanında politika desteğini artıran Çin ve Almanya, bölgesel güneş enerjisi projelerinin yaygın şekilde hayata geçirerek, çevreci ısınmaya katkı sağlayan parlak bir yıla damga vurmuştur.
• Çatı üstü güneş penetrasyonu alanında yaklaşık 10 yıldır dünya lideri olan Güney Avustralya, 11 Ekim 2020’de çatı üstü güneş paneli teknolojilerinden oluşan enerji sistemleri ile dünyanın en yüksek güneş penetrasyon seviyesini yakalayarak bir rekora imza atmıştır. Kendi klasmanında bir ilke imza atan eyalette, şebekeden sağlanan elektrik talebi önemli ölçüde ortadan kalkmıştır. 

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri alanındaki çalışmalara paralel olarak Türkiye’deki gelişmeler ve rakamlar şu şekildedir:

• Güneş Enerjisi: EPDK (TC.Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu) tarafından yayınlanan, yenilenebilir enerji kaynakları kullanımının 2020 yıl sonu istatistikleri, Elektrik Piyasası 2021 Yılı Piyasa Gelişim Raporu’nda belirtilmiştir. Rapora göre toplam güç kullanımının %48’lik payını oluşturan veriler, 2021 sonunda %50.02 oranlarına yükselmiştir.
• Yenilenebilir enerji kaynaklarından açığa çıkan potansiyelin, toplam enerji tüketimine katkısının %11.9 oranında olduğu hesaplanmıştır.

Lisanslı elektrik üretimi konusunda gelinen noktayı gösteren 2020 rakamları %40.3 oranında kaydedilmiştir. 2021’de %33.31 dolaylarına gerileyen yenilenebilir enerji kaynakları payının, artan yatırım miktarları ve kurulu güç dengeleri ile yeniden yükselişe geçtiği izlenmiştir. 

1995 yılında ülkemizin ilk özel hidroelektrik santralini faaliyete geçirerek yenilenebilir enerji üretiminde Türkiye’nin öncü enerji şirketlerinden biri olan Aydem Yenilenebilir Enerji A.Ş. bu alanda sürdürülebilir bir değer oluşturmaktadır. Enerji üretiminde hidroelektrik enerji ağırlıklı olmakla birlikte, rüzgar, güneş ve jeotermal kaynak çeşitliliği ile Türkiye’nin yüzde 100 yenilenebilir kaynaklardan enerji üreten en büyük şirketidir.  

Toplamda 25 adet enerji santrali ile aktif faaliyet gösteren Aydem Yenilenebilir Enerji A.Ş. 20 HES (Hidroelektrik Enerji Santrali), 3 RES (Rüzgâr Enerji Santrali), 1 Hibrit GES ve 1 JES (Jeotermal Enerji Santrali) ile Türkiye’nin temiz enerji arzına ve sürdürülebilirliğine katkı sağlamaktadır. 

Tamamı yenilenebilir kaynaklardan enerji üretim gerçekleştirilen santrallerin lisanslı kurulu gücü 1.102 MW (MegaWatt)’dir. Yıllık enerji üretim kapasitesi ise 4.089 GWh’dir. 

Erişilebilir ve Temiz Enerji Doğrultusunda Bireysel Olarak Neler Yapılabilir?

Bireylerin, erişilebilir ve temiz enerji konusunda bilinçlenme ve eğitim süreci ailede başlar. Bunun için ailede temel eğitim ve bilinçlenme ile birlikte, https://worldslargestlesson.globalgoals.org/ gibi BM’nin sitelerinden yararlanılabilir.

Aynı zamanda sosyal medya, TV ve radyo yayını gibi güvenilir platformlardan da Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri’ne yönelik gelişmelerin takip edilmesi, gündem yapılması ve dikkate alınması gerekir. Tüketicilerin her türlü yeniliklerden, gelişmelerden ve yöntemlerden haberdar olmasını sağlayan içerikler, görseller ve yayınlar sayesinde bireysel olarak yapılabilecek görevler hakkında bilinçlenme mümkün hale gelir.

Yenilenebilir enerji çözümleri alanında gerçekleştirilen faaliyetler, sürdürülebilir kalkınma hedefleri çerçevesinde şekillenir ve uygulanır. Dünya üzerinde fosillerden elde edilen ve bağımlılık yaratan mevcut yakıt kaynaklarının sınırlı olması ise halihazırda kullanılabilen enerji potansiyelinin, tükenmeye mahkûm olduğunun açık bir göstergesidir.

Devletlerin hem dünya hem de ülkeleri adına gösterdiği ortak çaba ve iş birliği uygulamalarının yanı sıra kişilere düşen bireysel vazifeler de ayrı bir öneme sahiptir. 

Ev ve iş yerlerimizde sıklıkla ihtiyaç duyulan ve yüksek enerji sarfiyatı yapan cihazların kullanımı konusunda bilinçli davranarak enerji tasarrufu yapmaya başlayabiliriz. Elektrikli eşya satın alırken, ürünlerin enerji sınıfını dikkate alabilirsiniz. Tasarruflu aydınlatma sistemlerini ve akıllı priz teknolojilerini tercih edebilirsiniz. Ayrıca ısı yalıtım uygulamaları ve beyaz eşyaların doğru şekilde konumlandırılması da enerji sarfiyatının azaltılması bakımından önemlidir. 

Erişilebilir ve temiz enerji alanında bireysel olarak katkı sağlayabileceğiniz uygulamalardan biri de elektriği tasarruflu kullanma konusunda bilinçlenmenin önemlidir. Siz de bir an önce elektrik tasarrufu hakkındaki detaylı içeriğimizi inceleyebilir, Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kapsamındaki çalışmalar için etkili adımlar atabilirsiniz. 

Isınma, elektrik ve sıcak su ihtiyaçlarını karşılamak üzere elektrikli teknolojiler yerine güneş enerjisiyle çalışan sistemlere yönelmek yüksek fayda sağlar. Ayrıca her ne kadar fosil yakıt üretimi yapan firmalardan biri olsa da BP tarafından geliştirilen VYVE uygulaması ile ulaşım kaynaklı karbon ayak izi hesaplamasını kolayca yapabilirsiniz. Bu sayede kullanıcılar gün içerisinde işe, okula, markete giderken ya da şehirler arası seyahat sırasında; hususi araçları, minibüs, otobüs ve tren ile karbon emisyonlarına ne kadar etki ettiklerini anlık olarak takip etme imkânı bulur.

Erişilebilir ve Temiz Enerji Konusunda Harekete Geçmeyi Gerektiren En Önemli 10 Sebep

Yüksek oranda karbon salınımına yol açan sürdürülebilir olmayan enerji kaynakları, global çapta bir tehdit unsurudur. Dünyada hızla artan nüfus, sanayileşme, şehirlere göç, otomotiv ve toplu taşıma sektörlerinin gelişmesi gibi nedenlerle kullanımı artan fosil enerji, sera gazı (karbon salınımı) etkisini artırmıştır. Ozon tabakasının kimyasında da olumsuz değişmelere yol açan zararlar, gezegenin her noktasında geri dönüşü olmayan komplike durumlar ortaya çıkarmıştır.

Tüm bunların sonucunda açığa çıkan küresel ısınma ise iklim değişikliği ile beraber pek çok sorunu beraberinde getirir. Enerji üretim ve tüketim alışkanlıklarını değiştirmek üzere kullanıcıların harekete geçmesini zorunlu kılan en önemli 10 madde şu şekilde sıralanabilir: 

1. Kirlenen hava ile birlikte sera gazı tehdidinin artması,
2. Küresel ısınmaya bağlı iklimlerin değişmesi ve buzulların eriyerek deniz seviyesini yükseltmesi,
3. Mevsimlerin ve iklim değişikliği risklerinin yaşanması,
4. Doğal ekosistem dengesinin hızla bozulması,
5. Gün geçtikçe artan kuraklık,
6. Çoraklaşan toprağın verimsizleşmesi,
7. İleri seviyede çölleşme,
8. Yeşilin kaybolmasına bağlı olarak fotosentezin azalması, dolayısıyla oksijen seviyesinin azalarak solunan havanın kirlenmesi,
9. Havaya karışan zararlı gazların suların kirletmesi,
10. Toprağın verimsizleşmesi, fotosentezin azalması gibi pek çok tehdit, kullanıcıların harekete geçmesini zorunlu kılmıştır.

Ayrıca Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri kapsamında hazırlanan erişilebilir ve temiz enerji konulu yazımızla ilgili görüşlerinizi ve düşüncelerinizi, yorumlar bölümünden iletebilir, yazımızı paylaşarak herkesin bu konuda bilinçlenmesine katkıda bulunabilirsiniz.