Elektrik Kablosu Renkleri ve Anlamları

Elektrik sistemlerinde bulunan renkli kabloların temel amacı elektrik enerjisini taşımak olsa da bu renkler farklı anlamlara sahiptir. Kablo renkleri, elektrik mühendisleri ve elektrikçilerin kullandığı bir dil olarak da nitelendirilebilir.

Evlere, ticari binalara ve endüstriyel panolara kablo döşenirken renk kodları takip edilir. Bu sayede sistemi kuran ve bakımını yapan kişiler arasında iletişim sağlanır.

Ulusal ve uluslararası düzenlemelere göre kablo renkleri farklı anlamlara sahip olabilir. AC ve DC kablolar için de farklı renk kodları mevcuttur. Örneğin, Kanada'da üç faz için kırmızı, siyah ve mavi kablolar kullanılırken Avustralya'da beyaz, mavi ve siyah renkleri kullanılır.

Pek çok elektrikli cihazda yer alan kabloların çeşitleri, yapısı ve renklerinin anlamları hakkında detaylı bilgiyi bu yazımızda bulabilirsiniz.

Elektrik Kablosu Yapısı

Elektrik kabloları, akımın geçmesi için düşük dirençli bir yol sağlar. Yalıtım, bantlar, ekranlar, mekanik koruma için zırhlama ve kılıf gibi diğer malzeme katmanları ile bakır ya da alüminyum gibi iyi iletkenlik sunan bir metal tel çekirdeğinden oluşur. Bu ek katmanlar, esas olarak metal çekirdeğin kurulduğu ortamda elektrik akımının güvenli bir şekilde iletilmesini sağlamak için tasarlanmıştır.

İyi bir iletken, dış kabuğunda gevşek şekilde bağlı elektronlara sahip olan bir malzemeden yapılır. Akımın akışını kolaylaştıran bu atomik yapı kabloların iç tarafında bulunur. Kablonun dış tarafında bulunan yalıtkanlar ise sıkıca bağlı elektronlardan oluşur ve kablonun içindeki elektrik akımını korur. 

Kablolar, tipik olarak açıkta ya da korumalı teller içerir ve bunlar daha sonra kabloyu oluşturmak için bir dış kılıfla kaplanır. Belirli bir elektrik uygulaması için kablo seçimi yapılırken kablonun desteklemesi gereken akım tipi de göz önünde bulundurulur. Bu kablolardan geçmesi amaçlanan akımın özellikleri, projeler için AC ya da DC kablo seçimini etkiler.

AC akımda güç kablolardan akarken akımın polaritesi (negatife karşı pozitif) önce bir yönde, ardından diğer yönde akarken değişir. Bununla birlikte DC akımı polariteyi değiştirmez. Sadece tek bir yönde akar ve hiçbir özelliği değişmeden kablodan düzgün bir şekilde geçer. Akımdaki bu farklılıklar, farklı kablo seçimini gerektirir.

Elektrik Kablosunda Renklerin Anlamları Nelerdir?

Türkiye de dahil olmak üzere çoğu Avrupa ülkesi, AC devreleri için Uluslararası Elektroteknik Komisyonu (IEC) tarafından belirlenen renk kodunu takip eder. Bu standart ilk kez IEC 60446 olarak yayınlansa da 2010 yılında IEC 60445 ile birleştirilmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri’nde siyah, Avrupa’da kahverengi olan birinci faz kablolar, akım taşıyan ve tüm devrelerde güç için kullanılan sıcak ya da canlı bir kabloyu gösterir.

Sıcak, kabloların elektrik panosundan belirli bir yere güç taşıdıkları ve aktif oldukları anlamına gelir. Bu teller bir prizi veya anahtarı besler ve genellikle anahtardan elektrik yüküne giden bağlantı olarak kullanılır.

Her zaman gerilim altında olduğu için standart konut kablolarında yaygın olarak görülür. Kahverengi bir tel, nötr kablo olarak ya da topraklama veya başka bir amaç için kullanılamaz.

Fırın, çamaşır makinesi ya da klima gibi büyük cihazlar için 220-240 Volt’luk bir kurulum yapılması gerekir. Bunun için ikinci sıcak kablo olarak ABD’de kırmızı, Avrupa’da siyah kablolardan yararlanılır.

Siyah kablolar birbirine ve kahverengi tellere bağlanabilir. Ayrıca iki kablolu duman dedektörlerini birbirine bağlayan elektrik kablosu olarak da kullanılır. Böylece bunlardan biri tetiklendiğinde diğerleri aynı anda söner. 

ABD’de gri, Avrupa’da mavi teller, sıcak tellerin taşıdığı akım için dönüş yolu sağlayan ve elektrik panosu içinde topraklanan nötr bir teli ifade eder.

ABD’de mavi, Avrupa’da gri teller ise genellikle sıcak kablo olarak veya 3 ya da 4 yollu anahtarlar için kullanılır. Örneğin, merdivenlerin üstünde ve altında bulunan ve aynı ışığı kontrol eden ışık anahtarlarında bu kablolardan yararlanılır. Bu kablolar çıkış kablosu olarak kullanılamaz.

Canlı kablo olarak da bilinen kahverengi kablolar, güç kaynağından cihazlara elektrik sağlar. Nötr ve aktif teller ile birlikte tam bir elektrik devresi oluşturur.
Topraklamada görev alan yeşil ve sarı kablolar ise güvenliği sağlamakla görevlidir.

    1. AC Kablo Renkleri

AC, güç üretiminde ve yüksek voltajlı güç iletiminde yaygın olarak kullanılan bir elektrik akımı türüdür. AC kablolar ise bu akımın bir noktadan diğer bir noktaya iletilmesini sağlar.

AC gücünün düşürülmesi nispeten daha kolay olduğu için ana güç üretimi kablolaması gibi uygulamalarda bu kablolar kullanılır. Genellikle güç frekanslı 50 Hz yerel sistemlerde görev alır. Konut uygulamalarına ek olarak AC gücü çoğunlukla paketleme makineleri ve diğer akıllı ekipman imalatı gibi endüstriyel makinelerde tercih edilir. 

Üç fazlı dört telli bir AC sistemi için renk kodları aşağıdaki gibidir:

• Faz 1: Kahverengi
• Faz 2: Siyah
• Faz 3: Gri
• Nötr: Mavi
• Topraklama ya da koruyucu iletken: Yeşil ya da sarı

Tek fazlı dört telli AC sistemi için renk kodları aşağıdaki gibidir:

• Faz: Kahverengi
• Nötr: Mavi
• Topraklama ya da koruyucu iletken: Yeşil ya da sarı

    2. DC Kablo Renkleri

DC kablolar, DC akımın iletilmesinde ve konutlara ve işletmelere dağıtılmasında kullanılır. Bu kabloların yapısı, elektriksel performans özelliklerinin farklı olması dışında temel olarak AC kablolar ile aynıdır.

DC kablo iletimi sırasındaki güç kaybı azdır. Güç kaybı, esas olarak iletkenin DC direnç kaybını ifade eder.

DC kablolar genellikle uzun mesafeli denizaltı hatlarında kullanılır. Güneş paneli uygulamalarında da tipik olarak bu kablolardan yararlanılır.

Bir güneş panelinden gelen akım, televizyon ya da dizüstü bilgisayar gibi elektronik aletler tarafından doğrudan kullanılamaz.

Bu tür bir DC gücü çevirmek ve alternatif akım kablolarında kullanmak için bir dönüştürücü kullanılması gerekir.

İki telli topraklanmamış DC sistemi için renk kodları aşağıdaki gibidir:

• Pozitif: Kahverengi
• Negatif: Gri
• Topraklama ya da koruyucu iletken: Yeşil ya da sarı

İki telli negatif topraklanmış bir DC devre sistemi için renk kodları aşağıdaki gibidir:

• Pozitif: Kahverengi
• Negatif: Mavi
• Topraklama ya da koruyucu iletken: Yeşil ya da sarı

İki telli pozitif topraklanmış bir DC devre sistemi için renk kodları aşağıdaki gibidir:

• Pozitif: Mavi
• Negatif: Gri
• Topraklama ya da koruyucu iletken: Yeşil ya da sarı

Üç telli topraklanmış bir DC devre sistemi için renk kodları aşağıdaki gibidir:

• Pozitif: Kahverengi
• Orta Tel: Mavi
• Negatif: Gri
• Topraklama ya da koruyucu iletken: Yeşil ya da sarı

Topraklama Hangi Renk Kablo ile Yapılır?

Topraklama için kullanılan kablolarda yeşil ve sarı renklere yer verilir. Elektrik tesisatı uygulamaları genellikle topraklama gerektirir. Topraklama, elektriğin boşalması için verimli yöntemlerden biridir.

Bir elektrik panosu aracılığıyla fazla elektriği cihazlardan toprağa iletir. Kablolamada meydana gelen bir arıza ya da hasar için kullanılan yedek yöntemler arasında bulunur.

Elektrik Kablolarındaki Renk Kodları

Kablolarda siyah, gri, kırmızı, mavi, kahverengi, yeşil ve sarı renkleri kullanılır. Her renk, farklı bir işleve sahip olan kabloyu ifade eder. Dünya genelinde belirlenen standartlara göre tek tip renk koduna uyulması, elektrik kablolarının değerlendirilmesini kolaylaştırır. Böylece hem lisanslı profesyoneller hem de ev sahipleri için güvenlik sağlanır.

Renksiz ögelerle karşılaştırıldığında kablolar, dikkat çeken renklere sahiptir. Elektrikçiler içinse kablo renkleri, gücün devreler içinde hareket etme şeklini ifade eder. Renkler ayrıca insanları tehlikeye karşı uyarır. Elektrik söz konusu olduğunda, kırmızı bir elektrik kablosunun tanınması; elektrik çarpması, yanma ve yangın riskinin azalmasına yardımcı olabilir. Vücut, yüksek gerilimde bir elektrik dalgalanmasıyla karşılaşırsa iyileşmesi yıllar alabilir.

Bu nedenle elektrik güvenliği söz konusu olduğunda önlem alınması çok önemlidir. Kablo renkleri de genel riskleri azaltmaya yardımcı olur.

Elektrik Kablo Renkleri Neden Önemlidir?

Elektrik sayacı ve kablolarında kullanılan renkler; okunabilirlik ve standartlara uygunluk açısından önemlidir. Her renk farklı bir amaca hizmet eder. Bununla birlikte işlevi veya rengi fark etmeksizin, tüm teller bir noktada akım taşıdığı için kabloların dikkatli kullanılması gerekir.

Kullanılan renk kodları sadece elektrik taşıyan teller için geçerlidir. Çoğu durumda bu renkli kablolardan oluşan bir demet birlikte gruplandırılır ve siyah veya gri kablolarla kapatılır. Bunun amacı kabloları döşerken güvenlik sağlamanın yanı sıra kabloların döşendiği yaşam alanlarında bulunan kişileri elektrik çarpması gibi risklerden korumaktır.

Böyle bir durumda, insanları potansiyel tehlikelere karşı uyarmak için kabloları ve elektrik borularını uygun şekilde etiketlemeye zaman ayırmak önemlidir. Endüstriyel bir etiket yazıcısı kullanılarak elektrik akım miktarı, kabloların geldiği ve akım taşıdığı noktalar hakkında bilgilerle birlikte her bir kablo setini belirlemek kolay olur.

İnsanların elektrik kablolarıyla, özellikle yüksek voltaj kablolarıyla etkileşime girebileceği herhangi bir yere uyarı işaretleri yerleştirmek, genel güvenliği artırmak için ideal yöntemlerden biridir. Bu işaretler, bölgede bulunanlara tehlikeli kabloların mevcut olduğunu hatırlatmak amacıyla kullanılır. 

Renklerin sağladığı avantajlardan biri de kesintilere karşı önlem alınmasını sağlamasıdır. Ticari işletmelerde, konutlarda ya da endüstriyel bir ortamda, yanlış tanımlanmış kablolar kesintilere yol açabilir. Renkli teller ise güvenilir bir tanımlama sistemi oluşturarak kesintileri önleyebilir.

Yanlış bir tel kesildiğinde onarım işlemleri yüksek maliyetle sonuçlanabilir. Elektrik kesintileri, ticari işletmelerde kaçırılan işlemler ve satış kayıpları anlamına gelir. Renkli kabloların kullanılması ile işletmelerin uzun vadede tasarruf etmesi sağlanır.

Aşırı ısınan teller ya da yangın gibi elektrik olayları önemli maddi hasara neden olabilir. Renkli kablolar, devrelerin doğru şekilde bağlanmasını sağlayarak bu riski azaltır.

Kablo renklerinin güvenliğiniz için önemli olduğunu biliyor muydunuz? Bu yazımızı sevdiklerinizle paylaşarak onları da güvenli elektrik kullanımı hakkında bilgilendirebilirsiniz.